रितेपण

आताशा आकाशातील रंगोत्सव 

 

मनाला तशी भुरळ घालत नाही

 

चुकार डोळे कुठे तरी ढगांची  

 

काळपट किनारच शोधत असतात..

 

गच्च हिरवाईचं जंगल तुडवताना

 

वानप्रस्थाश्रम आठवुन जातो उगाचच..

 

मग भकास डोळ्यांनी पाहत जातो 

 

उमलत्या फुलांवरील चंचल फुलपाखरं 

 

क्षणभंगुरतेची पाल मात्र चुकचुकत असते..

 

गोधुलीनं थरथरती सांज काळवंडताना 

 

पक्षी घराकडे थव्याने उडत जाताना..

 

मला रिकामं घरटं आठवत चर्र होत जातं! 

 

 

 

 

-प्रशांत 

 

सहज सुचलं म्हणुन..

 परवा गीतरामायणमधील एक गाणं ऐकत होतो आणि अचानक strike झालं की, राम-लक्ष्मण , ज्यांच्या अजोड बंधुभावाची गोडवी सारा हिंदुस्थान गातो , आजही आदर्श म्हणुन पाहतो ते दोघं सख्खे भाऊ नव्हे तर सावत्र भाऊ होते! तिकडे महाभारतात धर्म-भीम-अर्जुन हे तिघं नकुल-सहदेव द्वयीचे सावत्र भाऊ होते!!पण रामायणात असो वा महाभारतात , कुठेही त्या भावांच्या नात्यात सावत्र म्हणुन किंचितही खोट नव्हती!! 

मग वाटतं, या पार्श्वभुमीवर भावा-भावातील (ते पण सख्ख्या) भांडणं (ज्याला आपण भावकी म्हणतो अथवा भाऊबंदकी) कधीपासून सुरू झाली असेल? इतिहासात याची पहिली नोंद केंव्हा झाली असेल? (आणि मी हिंदू भावांची भांडणं म्हणतोय. मोघल राज्यकर्त्यातील भावकी व सत्तेसाठी ते भावांना, जन्मदात्याला ठार मारुन सिंहासन बळकावत , हे तर सर्वश्रुत आहेच!) 

आजच्या काळात तर वडिलोपार्जित इस्टेट एक मोठं राज्य असो , मोठी कंपनी असो वा अगदी एक गुंठा जमीन; सख्ख्या भावांत वितुष्ट , आज ना उद्या , येत असतंच.. (वाटण्या झालेल्या असल्या तरी) कडाक्याचं भांडण होत नसेल अथवा कोर्ट-कचेरी पर्यंत जात नसेल पण अबोल्याचं शीतयुद्ध असतंच बहुधा घरोघरी!! ..आणि त्याच वेळेस चुलत/मावस/मामेभावंडाबद्दलचा प्रकर्षानं दाखविला जाणारा उमाळा..!!) 

मुलींना वडिलोपार्जित संपत्तीत समान हक्क (भावांबरोबर) मिळण्याचा कायदा झाला आणि घरोघरी एका नव्या भांडणाला तोंड फुटलं! यावर जास्त काही न बोलता एवढंच म्हणेन की आता ब-याच बायकांची माहेरं दुरावली, …पोरांची आजोळं दुरावली!! 

नात्यांचे स्नेहरज्जू नाहीसे होतायत.. माणसं एकाकी बनत चाललीयत!!                                                                  Technology मुळे सारं जग जवळ आलं असलं तरी ‘water, water everywhere but not a drop to drink’ अशी समुद्रात अडकलेल्या माणसासारखी स्थिती झालीय!! 

 

 

-प्रशांत 

 

अडगळीत पडलेले शब्द

 मराठवाडा(मुख्यत्वे धाराशिव,लातूर)/सोलापुर ग्रामिण भागात वापरात असलेले (किंबहुना, केंव्हा तरी लहानपणी माझ्या कानावर पडलेले वा कधी काळी वापरलेले) कांही शब्द वानगीदाखल नमूद करतोय. (अर्थ सांगून / वाक्यात उपयोग करून. बरेच शब्द उर्वरित महाराष्ट्रातही वापरात असतील). गतस्मृतींना उजाळा व नागरी पिढीस कांही नव्या शब्दांची ओळख होईल या उद्देशाने. 

पाचुंदा - कडब्याच्या ५ धाटांची पेंढी

पेंड - गाई/म्हशी/बैलांना खाऊ घालण्याचा पदार्थ , जो तेलघाण्यातील by-product असतो.

कडबाकुट्टी - गुरांना चारा देण्यासाठी कडब्याचे बारीक तुकडे करण्याचे यंत्र 

कणिंग - धान्य साठवण्यासाठी बांबूचे बनवलेलं दंडगोलाकार मोठं पात्र (अशी कणिंग, धान्य पाखडायची सुपे, डाल, दुरड्या इ वस्तू बनविणा-या कारागिराला बुरूड म्हणत असत) 

गुम्मी - लहान कणिंग 

शिंकाळे - स्वयंपाकघरात टांगलेली विणलेली टोपली (ज्यात लोणी किंवा दह्याचं मडकं/सट अथवा कांदे/लसूण ठेवत) 

वाफसा -  जुन महिन्यामधे पहिल्या पावसानंतर पेरणी करण्यायोग्य झालेली शेतजमीन (गरम तापलेल्या नांगरलेल्या जमीनीवर जेंव्हा पहिला पाऊस पडतो तेंव्हा जी वाफ निघते त्याला वाफसा म्हणतात) 

वांबाळ पडली - वांबाळचा शब्दकोशातील अर्थ मळभ, ढग दाटून येणे असा आहे. पण व्यवहारात मात्र ‘पाऊस पडून गेल्यानंतरचा हवेतील गारवा; थंडी पडली’ या अर्थाने वापरतात. 

दिवस कासराभर वर आला - सुर्योदय होऊन बराच वेळ झाला . (कासरा - गाई-म्हैस-बैलाच्या गळ्यात बांधलेला दोर , ज्याने जनावर दावणीला बांधले जाते) 

कालवड - गाईचे वासरू (स्त्रीलिंग) 

बारदाना - हा शब्द सामान्यतः बैल-बारदाना या रूपात वापरला जातो. म्हणजे किती बैलं, गाई-म्हशी आहेत, धान्य किती होतं या अर्थाने. (In general, a term to denote agricultural assets of a farmer). याचा दुसरा अर्थ ‘धान्य साठवायची पोती’ असाही आहे. 

बळद - धान्य साठवण्याची मोठी जागा/कोठडी, घान्यागार, कोठार  

ढाळज- पडवी/ बैठकीची खोली 

वेळा अमावस्या - हा सण (ज्याचं मूळ उत्तर कर्नाटकात आहे) मराठवाडा आणि सोलापुर या भागांतील शेतकऱ्यांचा एक कृषिप्रधान सण आहे. या दिवशी शेतात कडब्याची खोप करून 'शेतातल्या लक्ष्मीची' पूजा केली जाते. आंबील व उंडे यांचा नैवेद्य दाखवला जातो. 

पाणंद - गावाच्या बाहेरील/ओढ्याजवळील अरुंद/चिंचोळा रस्ता (अपभ्रंश - पांद) 

डहाळा - कोवळा हरभरा 

राकुळ- लहान गावांत घरच्या गाय/म्हशीला गावातील गायरानात चारून आणण्यासाठी एक माणूस असायचा (जो सकाळी गाईला घरातून नेईल व संध्याकाळी परत आणुन सोडेल ) . त्याला राकुळ म्हणतात. (गुरे राखणे वरून राखुळ/राकुळ असा शब्द आला असेल) 

घोंगडं - लोकरीचं blanket ( जे उबदार असतं पण मऊ नसतं) 

फणेरपेटी - फणी वगैरे ठेवण्याचा बायकांचा makeup box.

घंगाळे - स्नानासाठी वापरायचे पात्र (तांब्याचे/जस्ताचे) 

दादरा - जीना 

दिवस शाळू झाला - हिवाळ्यात दिवस लहान होतो , त्या अर्थाने 

परस , परसाकडे जाणे (म्हणजे शौचास जाणे या अर्थाने ) . पण कालौघात ‘परसाकडे जाणे’ या क्रियेचं परसाकड असं चक्क सामान्यनामात रूपांतर झालं! (म्हणजे ‘परसाकड लागली!’) 

अनुशापोटी - उपाशी पोटी (एखादं औषध सकाळी काही न खाता घेणं . अनशन वरून अनुशापोटी आलं असावं) 

नम्म होणे - मऊ पडणे (पोळी /भाकरी / पापड इ. सर्द हवेने मऊ पडणे ) 

धान्य मोजण्याची मापं/एककं - (जी आता जवळपास कालबाह्य झाली आहेत) चिपटं, कोळवं , शेर, पायली , मण 

उखळ / पहार - शेंगदाण्याचे कूट करण्यासाठी वापर व्हायचा 

(सध्याचा संततधार पाऊस पाहुन गावाकडील एक म्हण आठवली ..”मघा आणि चुलीपुढे हागा’ ! :-) ..कारण मघा नक्षत्रात पडणारा संततधार पाऊस..! याच्यावरून आणखी काही म्हणी आठवल्या. ‘पडतील स्वाती तर पिकतील मोती’, ‘पडला हस्त तर शेतकरी होईल मस्त’, ‘नाही पडल्या उत्तरा तर भात मिळेना पित्तरा!’) 

 

आणखी काही असेच वैशिष्ट्यपूर्ण शब्द (मराठवाड्यातील) आठवले तर सुचवा..! (आणि हो, तुम्ही किती शब्द प्रथमच ऐकले?)

 

 

 

-प्रशांत 

Unravelling Web 3.0

Evolution –

The "internet" as we know it, based on the TCP/IP protocol, officially started on January 1, 1983. This is when ARPANET and the Defense Data Network adopted TCP/IP, enabling different computer networks to communicate with each other using a standard protocol. 

In 1991, the World Wide Web was introduced to the public, marking a significant milestone in the internet's history. Tim Berners-Lee released the first website and web browser, making the technology accessible outside of CERN (The European Organization for Nuclear Research).

Web 1.0, often referred to as the ‘read-only’ web, emerged in the early 1990s. (1990s- early 2000s) It consisted of static web pages, where users could only consume information without interactive functionalities. The internet during this period was largely dominated by news portals, basic search engines and personal websites.

Web 2.0 revolutionized online engagement in the early 2000s. Interactive websites, social media platforms, and user-generated content became the norm. This era introduced centralized platforms such as Facebook, YouTube, and Twitter, enabling user participation and content sharing on a massive scale. Data collected from user activity fuelled algorithms that tailored content and advertisements, leading to a highly personalized, yet often opaque, online experience. User data became a valuable commodity (Data Monetization), driving the business models of many Web 2.0 companies.

Web 3.0, often referred to as the ‘decentralized web’ aims to address the flaws of Web 2.0 by shifting power from centralized corporations to users. It incorporates blockchain technology, decentralized protocols and artificial intelligence to create a more autonomous and secure internet ecosystem.

 

Web 3.0 vis-à-vis Metaverse-

The terms ‘Metaverse’ and ‘Web 3.0’ are often used interchangeably, but they represent distinct, though highly related, concepts that are shaping the future of the internet.

The Metaverse is a persistent, interconnected 3D virtual universe where users, represented by avatars, can interact with each other, digital objects, and AI-driven entities in real-time. It's envisioned as an evolution of the internet where you don't just "browse" content, but rather inhabit it.

In essence, while the Metaverse is about the immersive 3D virtual spaces and experiences, Web 3.0 is about the underlying architecture and principles that make such a decentralized, user-centric, and truly interoperable Metaverse possible. Web 3.0 can exist without the Metaverse (e.g., decentralized finance applications), but a fully realized, open, and user-owned Metaverse heavily relies on the advancements and philosophy of Web 3.0.

The foundations of Web 3.0-

Those are essentially decentralization through blockchain and peer-to-peer networks, which shift control from single entities to users. 

Core foundations

·        Decentralization: Instead of data being stored on servers controlled by a few large companies, it is distributed across a network of computers (nodes). This is enabled by blockchain technology and peer-to-peer networks, giving users more control and ownership.

·        Blockchain technology: A distributed, immutable ledger that provides a secure and transparent record of transactions and data. (In very short – Preceding block, current block and the succeeding block linked through hash function constitute the unique blockchain architecture. Immutability, transparency and security make the blockchain structure very powerful)

·        Enhanced Data Ownership – Users have control over their personal data and identity.

·        Trustless Transactions – Blockchain technology ensures secure and transparent operations. “Trustless” means that you don't have to trust a third party: a bank, a person, or any intermediary that could operate between you and your cryptocurrency transactions or holdings. Instead, trust is placed in the underlying cryptographic protocols, algorithms, and the decentralized network itself. 

Emerging and supporting technologies 

·        Semantic web: The vision of a web where data is given meaning (semantics), allowing machines to understand the content and perform more sophisticated tasks for users.

·        Interoperability: The ability of different applications and systems to work together and exchange data seamlessly, a core goal for the new web. 

·        Artificial intelligence (AI): Plays a crucial role in creating smarter applications, processing data, and providing AI-based analytics. 

Web 3.0 applications -

·        Smart Contracts - Self-executing contracts with the terms of the agreement directly written into code. They run on blockchain and automatically enforce the agreement when certain conditions are met. (And thereby eliminate the need for intermediaries, enabling trustless transactions)

·        Decentralized Applications (dApps) - Applications that run on a peer-to-peer network rather than a single server. They leverage smart contracts and the underlying blockchain for their backend logic and data storage.

·        Decentralized Finance (DeFi) - DeFi utilizes smart contracts and cryptocurrencies to automate and manage financial processes, offering services like lending, borrowing, trading, and more. It allows people, businesses, or other entities to transact directly with each other without intermediaries like banks or brokerages, enabling peer-to-peer financial transactions through smart contracts on a programmable, permissionless blockchain.

·        Cryptocurrencies – They are fungible tokens where each unit is identical and interchangeable with any other unit. They are easily divisible and can be exchanged on a one-to-one basis without changing their value. They are digital assets designed to work as a medium of exchange using cryptography to secure transactions and control the creation of new units. There are mainly two types of cryptocurrencies – those based on ‘proof of work’ (like Bitcoin, Dogecoin) and those based on ‘proof of stake’ (like Ethereum, Solana, Tezos).

·        Non-Fungible Tokens (NFTs): Unique digital assets whose ownership is recorded on a blockchain. Each NFT is distinct and represents ownership of a specific item, like digital art, avatars collectibles. They represent ownership of digital or physical items and play a crucial role in digital ownership and creator economies within Web 3.0. They are not interchangeable (i.e. One NFT cannot be directly swapped for another without considering its unique characteristics and value). OpenSea, Rarible and Magic Eden are some of the popular market places for NFTs.

·        Supply Chain Management: Web3 provides transparency and traceability for physical goods, from origin to consumer. Everledger uses blockchain to create a permanent digital record for high-value assets (like diamonds and art) to combat counterfeits and verify ethical sourcing

•        Decentralized autonomous organizations (DAOs) - Organizations run by code and governed by their members through a decentralized voting mechanism, often powered by blockchain. DAOs offer a new model for collective decision-making and resource management. Leveraging the global shift toward remote work models, some NGOs could be looking at DAO option in the near future.

 

Downside -

·       The approximate daily energy consumption of the Bitcoin blockchain network was around 250 GWh (gigawatt-hours) in 2023 which is slightly more than the annual energy consumption of Finland. As of 2025, a non-peer-reviewed study by the Cambridge Centre for Alternative Finance (CCAF) estimated that bitcoin mining represented 0.5% of global electricity consumption and 0.08% of world greenhouse gas emissions, comparable to Slovakia's emissions. Naturally, the environmental impact of bitcoin mining has attracted the attention of regulators, leading to restrictions in various jurisdictions.

To make it more energy-efficient, many major cryptocurrencies (including Ethereum, Solana, Cardano, Polkadot etc) utilize a Proof of Stake (PoS) consensus mechanism. This mechanism selects validators based on the amount of cryptocurrency they ‘stake’ (lock up as collateral) rather than computational power, making it more energy-efficient than the Proof of Work (PoW) system used by Bitcoin. 

·       Scaling in Web 3.0 is uniquely complex because of the Blockchain Trilemma (a decentralized system can only achieve two of three key properties at any given time)

•        Decentralization - The network is distributed among many independent nodes. Making a network faster often requires fewer nodes, which means sacrificing growth.

•        Security - The network needs to be resistant to attack, corruption, and collusion. Adding transaction speed can introduce new attack vectors.

•        Scalability - The network can handle a high volume of transactions quickly (high Throughput). Prioritizing speed and low cost often comes at the expense of decentralization or security. 

·       Regulatory/legal uncertainty (especially for DeFi/NFTs/DAOs) are other challenges.

·       User Experience (UX) of Blockchain applications is quite a challenge especially for non-technical users.

Web 3.0 in India –

CERT-In (Indian Computer Emergency Response Team) is India’s national nodal agency ensuring blockchain platforms in India to comply with strict cybersecurity and incident-reporting standards, including rapid notification, regular audits, and robust record-keeping protocols.

 Besides major players like TCS and Infosys, there are many Indian companies like Polygon Labs, WazirX (India’s cryptocurrency exchange and trading platform), Maticz Technologies, Deqode, Nadcabs Labs which are making waves in Web3.0 globally.

 India is not just a consumer of Web3 but an active builder and early adopter in public sector use cases. The Maharashtra government is actively using blockchain technology for various applications. Its endeavour to build ‘digital public infrastructure’ is briefly explained below-

Caste and Diploma Certificates: The Maharashtra government has been issuing blockchain-based caste and diploma certificates to ensure tamper-proof, instantly verifiable records. This was done initially through pilot projects, for example, in Gadchiroli district for caste certificates on the Polygon blockchain.

Property Registration - Blockchain is being used to store e-registration data for properties, creating a secure, shared ledger for all stakeholders like buyers, government authorities, and financial institutions.

 

Future of Web 3.0 and Metaverse -

Decentralized Finance (DeFi), Supply Chain Management, NFTs (Avatars) Decentralized Autonomous Organizations (DAOs) could be some of the hugely popular applications of Blockchain technology in near future. DeFi applications are moving towards greater efficiency, accessibility, and regulatory alignment, attracting both retail and institutional users. Many banks and central banks (e.g., JPMorgan, Bank for International Settlements) are already exploring and implementing the underlying blockchain technology for more efficient backend operations, such as faster cross-border payments, interbank transfers, and trade finance.

 Meta has spent over $46 billion on the metaverse since 2019, with more recent reports suggesting a total expenditure of over $60 billion. This massive investment is focused on developing virtual and augmented reality technologies. (VR/AR). Apple too is concentrating heavily on augmented reality (AR) and mixed reality experiences, positioning itself to play a significant role in the hardware and software ecosystem of future immersive technologies.

 Though Microsoft, Nvidia, Google, Shopify, Epic Games, Nike are some of the other global companies investing in Metaverse and Web 3.0, for a while it looked like the advent of ChatGPT (and its unimagined popularity) in Jan’23 changed the focus of everybody to AI, rather Gen. AI!

 But a closer look shows that the metaverse and Web3.0 are evolving in a symbiotic relationship with generative AI, which is now a major focus of investor and public interest. The shift in attention (to AI) has impacted public hype, but not necessarily core development, as the technologies are increasingly seen as complementary rather than competing. 

A Symbiotic Future -

Industry experts and current trends show that the three technologies are converging to create a more integrated digital future: 

·        AI as a Catalyst: Generative AI acts as a powerful enabler, providing the tools needed to build more immersive and dynamic virtual worlds and intelligent decentralized applications (dApps) with better user experience (UX).

·        Web3 for Trust and Ownership: Web3's decentralized nature offers solutions to AI's ‘trust deficit’ (e.g., verifying AI-generated content using blockchain notarization to combat misinformation) and provides a framework for digital ownership of AI-generated assets via NFTs.

·        Continued Growth Trajectory: Despite the hype cycle cool-down, investment in Web3 and the metaverse remains robust, with the market projected to experience significant growth in the coming years as practical applications mature. 

 

In essence, Web3 and Metaverse remain strategically important despite hype cycles. Generative AI has shifted public attention but is actually an enabler for an integrated digital future in a collaborative technological landscape.

-------------------------------------------------------------------------------------------

Prashant Pimpalekar 

Corporate Governance and the pivotal role of Independent Directors

https://boardstewardship.com/?r3d=vol-3-issue-8-november-2025#44 

(Published by Board Stewardship - Nov’25)

राधा

दै. दिव्य मराठी मध्ये  प्रकाशित - १३ ऑक्टोबर  २०२०.

(कविता वाचण्यासाठी image वर क्लिक करा)

 

आठवणींचा kaleidoscope (३)

१९८१-८२ ...  जिल्हा परिषद प्रशाला, तुळजापुर. गाव तेंव्हा खुप लहान होतं. आज दिसते तशी गर्दी बिलकुल नव्हती. १०वी चं शालेय वर्ष सुरु होतं. माझा अभ्यास जोरात सुरू होता. Prelim. exam. (सराव परीक्षा!)मधे मला ८९% टक्के मार्क्स पडले  होते. मी  लिहिलेला  मराठी निबंध आमच्या क. भ. प्रयाग सरांनी वर्गात साऱ्या  मुलांसमोर  वाचून  दाखवून माझं खूप कौतुक  केलं होतं; मी राज्यात पहिला  (किमानपक्षी बोर्डात तरी) येईन अशी त्यांना (व थोडीशी  मलाही) अपेक्षा होती! वार्षिक परीक्षा  जवळ आली  होती. मला आठवतंय, रंगपंचमीच्या दुस-या  दिवसापासून परीक्षा  सुरु  होणार होती. पहिला  पेपर  मराठीचा होता. मी  रंग-पंचमीदिवशी सालाबादाप्रमाणे रंग न खेळता (! 😊) घराच्या  माडीवरून  अभ्यास करता-करता खाली रावळगल्लीत रंग-पंचमीचा  चाललेला जल्लोष पाहत होतो! मराठीचा  तसाही  अभ्यास  काही फार नसतो; आपला अभ्यास  झालेला आहे, असं वाटून आश्वस्तही होतो!

परीक्षेचा  दिवस  उजाडला. मी  देवाच्या, आईच्या पाया पडून निघालो. शिंदे  हायस्कुल मध्ये नंबर आला होता. Hall ticket वगैरे दाखवून वर्गात बसलो.  घंटा वाजली, पेपर हातात पडला.आणि  कसं  कोण  जाणे , पण  मी आधी निबंध लिहिण्याचं  ठरवलं! आता विषय आठवत  नाही पण एवढं  लख्ख आठवतंय  कि अगदी  खनपटीला बसलो होतो की, काही  तरी  फार  भारी  उपमा , अलंकार , दोन ओळींच्या यमकात बसणा-या सुरेख काव्यपंक्ती इ इ सुचतील... पण  कसलं काय! इतर वेळेसअगदी  हुकमी कविता लिहिणारी माझी  प्रतिभा  (?!) माझ्यावर पुर्णत: रुष्ट  झाली  होती. (नाही; मी लेखक /कवी  नाही  याची  मला  पूर्ण  कल्पना आहे; पण  त्या  condition ला  'writer's block' म्हणतात हे मला २-३ वर्षांपूर्वी  कळलं!)असा बराच  वेळ गेला असेल  प्रतीक्षेत; अर्ध्या-पाऊण  तासाने  मला  जरा  भान  आलं, "प्रशांत, आता  काही  तरी खरडून निबंध  पूर्ण  कर व बाकीचे  प्रश्न सोडवायला घे लवकर".. भरभर  लिहून  सर्व प्रश्न attempt केले ; पेपर संपला. 

माझं  मन  सांगत  होतंच की पेपर काही  चांगला  गेला  नाही.. पण  ते  फारसं मनाला  लावून न घेता बाकीचे पेपर्स  दिले; छान  गेले होते! 

Result लागला! गुण-पत्रिका  हातात घेतली, मराठीत फक्त ६० मार्क्स  पडले होते !  ज्याच्यामुळे बाकीच्या विषयात खूप चांगले मार्क्स पडूनही (गणित १४९/१५०, इंग्रजी ८९/१००, विज्ञान  १४०/१५०)  average ८५% झाले. जे  नक्कीच माझ्या अपेक्षेपेक्षा  खूप कमी होते. राज्यात पहिला  काय,बोर्डात  पहिल्या

३० विद्यार्थ्यातही आलो  नव्हतो! नाराज  नक्कीच  झालो  होतो  पण निराश नाही!

..आता चार दशकानंतर मागे वळून पाहताना वाटतं; झालं ते  बरंच  झालं!चुकून-माकून आपण  राज्यात १०वे-१२वे  आलो  असतो  (इथेही  मी  पहिला  वगैरे  म्हणत  नाही हं 😊) तर ते यश  मला  झेपलं  असतं का ? माझे  पाय जमिनीवर  राहिले असते का? दहावीतील  यशाने  हुरळून  जाऊन मी १२वीला आपटी  खाल्ली  असती का? 

हे  थोडंसं  "द्राक्षे  आंबट  आहेत" असं  म्हणण्यासारखं आहे याची मला  कल्पना  आहे.  But if I understand myself correctly, may be, I was not that level-headed in my childhood so it was a blessing in disguise!

(खूप वर्षानंतर, अमेरिकेत  सिलिकॉन व्हॅली  मध्ये, न्यूयॉर्क मध्ये वगैरे SAP projects मधे काम  करताना कळलं की बोर्डात आलेल्या (अगदी पहिला ) वा  IIT/IIM मधून  pass out झालेल्याना शिंगे नसतात, ते  आपल्या  सारखेच असतात आणि  त्यांच्या तुलनेत आपण स्वतःला जेवढे ढ समजत होतो तेवढेही ‘गल्लीतले बॅट्समन’ नाही आहोत! किंबहुना, ब-याच बाबतीत सरसही) 

..असो! तर दहावीच्या परीक्षेतील अपेक्षा-भंगाचं दुःख काही दिवसातच मागे  पडलं  होतं. आता ११वी/१२वी  साठी  तुळजापूर  सोडून  बाहेर पडायचं होतं. डॉक्टर किंवा  इंजिनियर (तेही Govt college मधुनच) असे  दोनच पर्याय  असण्याचा  काळ (आणि मध्यमवर्गीय परिस्थिती) होता तो! सोलापूर खुणावत होतं.. (तेंव्हा ते महाराष्ट्रातील चौथ्या क्रमांकाचं मोठं शहर होतं!) 

…आणि जून १९८२ च्या पहिल्या आठवड्यात माझ्या मोठ्या भावाबरोबर  (कै. प्रफुल्ल) आम्ही सोलापूरला जाण्यासाठी एस.टी. पकडली. गादीची वळकटी, टपावर ठेऊन  आणलेली जुनी सायकल, प्लॅस्टिकची मोठी बादली  आणि छोटी सुटकेस (क भ  प्रयाग सरांनी  'शाळेत पहिला  आला म्हणून बक्षीस' दिलेल्या ५१ रुपयातून  घेतलेली) हा जामानिमा घेऊन सोलापूर बस-स्टॅण्ड वर उतरलो!…

…घर सोडून  होस्टेल मध्ये राहायचंय, सोलापुरातील हुशार मुलांबरोबर स्पर्धेत निभाव लागेल का, याबद्दल मनात थोडी भीती होती, हुरहुर होती…आणि डोळ्यांत स्वप्नं!! 

 

 

 

-प्रशांत